Kuchnia konecczyzny
Agnieszka Werens (mieszkanka  i wielbicielka tychże terenów)

Każdy region ma swój niepowtarzalny charakter, który tworzą nie tylko  zabytki, przyroda i ludzie, ale również kuchnia. O jej specyfice decyduje wiele czynników tj. położenie, ukształtowanie terenu, klimat.  Ziemia konecka (położona w pół. zach. części woj. świętokrzyskiego)  to przede wszystkim liczne zbiorniki wodne  i rzeki obfitujące w ryby słodkowodne (głównie karpie) oraz lasy  z ich bogactwem: grzybami, jagodami, borówkami czy żurawinami.  Stąd na konecczyźnie całe mnóstwo lokalnych przysmaków przyrządzanych na bazie dostępnych produktów: kapusta z grzybami, sos z kurek, marynaty:  żurawina z cukrem, rydze i gąski marynowane, soki z jagód czy jeżyn oraz pierogi z jagodami i śmietaną.

Podobnie jak w całym województwie świętokrzyskim tak i  w regionie koneckim dominującym artykułem żywnościowym  były ziemniaki. W biedniejszych rodzinach  ziemniaki spożywane  były nawet kilka razy dziennie: na śniadanie z żurem, na obiad  ze słodkim lub zsiadłym mlekiem, zaś wieczorem ugotowane  i okraszone słoniną lub podane z mąką  czyli tzw. Prażucha. Ziemniaki również obecnie goszczą na wielu stołach koneckich domów, często podawane z zalewajką czyli zupą z barszczu z mąki żytniej z dodatkiem grzybów suszonych  lub w postaci pyzów, pigołów czy kugla.

Kolejnym bardzo popularnym produktem była i jest kapusta,  głównie kiszona z której  koneckie gospodynie przygotowywały nadzienia do pyz, pigołów i pierogów oraz tzw. parzybrodę  czyli potrawę  z kapusty,  grochu i  zasmażki zrobionej z mąki, boczku i cebuli.

W wielu domach regionu koneckiego nadal przygotowuje się potrawy według tradycyjnych receptur. Zmodyfikowane  o   nowe składniki, dawniej niedostępne na Ziemi Świętokrzyskiej są  smacznym urozmaiceniem codziennego jadłospisu.  Oto kilka sprawdzonych regionalnych przysmaków:

Pigoły
składniki na 6 porcji
2 kg kapusty kiszonej
25 dag grzybów suszonych (różnych)
20 dag kaszy jęczmiennej drobnej
6 kg ziemniaków
3 duże główki cebuli
2 łyżki mąki kartoflanej,
1 kostka masła, sól, pieprz, vegeta

wykonanie:
Ciasto: 4 kg ziemniaków ścieramy (tak jak na placki ziemniaczane), odciskamy wodę. Potem ugotowaną resztę ziemniaków (2 kg) utłuczonych dodajemy do startych ziemniaków. Należy to wymieszać. Następnie przygotowujemy farsz. Gotujemy osobno kapustę, grzyby i kaszę. Po ugotowaniu odcedzamy wszystko. Następnie przepuszczamy przez maszynkę grzyby i kapustę. Mieszamy razem kapustę, grzyby i kaszę. Dodajemy do tego zeszkloną na maśle cebulę
i przyprawiamy to wszystko do smaku solą, pieprzem i vegetą. Następnie rozkładamy ziemniaki na placuszek, a w środek tego nakładamy farsz i zwijamy w duże kule. W ostatnim etapie do gotującej
i posolonej wody wrzucamy gotowe pigoły i gotujemy do 15 minut na wolnym ogniu. Po ugotowaniu wyjmujemy z wody na talerz i okraszamy wcześniej przygotowaną cebulką (podobnie jak dajemy do farszu) zeszkloną na masełku. Można też dodać troszkę boczku do okrasy (jeśli potrawa nie jest postna).

Prazoki
składniki na 6 porcji
1 kg ziemniaków,
1 szklanka mąki pszennej
1 łyżka płaska soli
woda do gotowania ( ilość wody uzależniona od wielkości garnka użytego do gotowania, najbezpieczniej, aby jej objętość wynosiła około 2 centymetry nad poziomem ziemniaków)
słonina i cebula do okraszenia

wykonanie:
Obrane ziemniaki zalać zimną wodą (lub wrzącą- wówczas będą się krócej gotować). Posolić i gotować około 10 – 15 minut (tak aby ziemniaki były na pół miękkie). Wsypać szklankę mąki równomiernie na całą powierzchnię ziemniaków, przykryć pokrywką i dalej gotować, aż ziemniaki będą miękkie a mąkę pochłonie woda z gotowanych ziemniaków. Odcedzić wodę od ziemniaków najlepiej do osobnego naczynia, bo może być potrzebna. Całość ubijać drewnianą pałką, lub ubijakiem do ziemniaków, tak długo aż powstanie jednolita, pulchna masa ziemniaczano - mączna, która będzie odchodzić od brzegów garnka. Jest to znak, że prazoki są dostatecznie dobrze ubite. Gdyby zdarzyło się, że prazoki będą za suche i jeszcze z widocznymi drobinkami mąki, należy dolać trochę wody z odcedzenia i dalej ubijać. Słoninę pokroić w kostkę, obsmażyć, następnie dodać cebulę również pokrojoną w kostkę, zeszklić. Łyżkę maczać w tłuszczu i delikatnie, poprzez szarpanie łyżką masy w garnku formować swego rodzaju rozety ( przypominające cząstki kalafiora). Przekładać na półmisek lub bezpośrednio porcjować na talerze płytkie. Za każdym razem łyżka musi być maczana w tłuszczu do formowania prazoków, gdyż to między innymi decyduje o ich charakterystycznym wyglądzie. Okrasić obficie skwarkami z tłuszczem. Podawać tylko okraszone, z dodatkiem mleka zsiadłego, jak również zmodyfikowane - do mięs z sosem i surówkami.

Pierogi wigilijne
składniki na około 100 pierogów
2 kg kapusty kiszonej
1 kg świeżej kapusty
25 dag grzybów suszonych
2,3 cebule
sól, pieprz
1 kg mąki pszennej
15 dag margaryny do pieczenia
2 całe jajka
3 żółtka

wykonanie:
2 kg kapusty kiszonej i 1 kg kapusty świeżej, poszatkowanej gotujemy w osobnych garnkach do miękkości. Moczone przez noc suszone grzyby (25 dag, najlepiej borowików) gotujemy. Kapustę słodką, kiszoną i grzyby po ugotowaniu odcedzamy studzimy. Następnie mielimy przez maszynkę
z dużymi oczkami. Do farszu dodajemy 2-3 cebule drobno posiekane i usmażone na maśle na złoty kolor. Przyprawiamy solą i pieprzem do smaku. 1 kg mąki pszennej połączyć z 15 dag margaryny do pieczenia. Dodać 2 całe jajka i 3 żółtka. Ciasto wyrabiamy stale dolewając do niego ciepłą, przegotowaną wodę aż do momentu, gdy ciasto stanie się plastyczne i nie przykleja się do rąk. Ciasto wałkujemy na cienki placek i kroimy szklanką koła.

Kugiel
składniki na 15 porcji
8 kg ziemniaków
1 golonka
2 kg żeberek, ewentualnie nóżka wieprzowa
0,25 kg cebuli
0,2 l mleka
sól, pieprz, olej

wykonanie:
Ziemniaki i cebulę trzemy jak na placki ziemniaczane. Mięso myjemy i kroimy na niezbyt duże kawałki. Ziemniaki i mięso łączymy ze sobą dodając przyprawy i odrobinę mleka. Tak przygotowaną potrawę umieszczamy w dużym garnku wysmarowanym uprzednio olejem i przykrywamy folią aluminiową oraz pokrywką. Pieczemy w piekarniku przez około 10 godzin w początkowej temperaturze 180 °C, po godzinie zmniejszając do temperatury 100 °C.

Kotlet po konecku
składniki na 4 porcje
400 g schabu
4 plasterki sera żółtego
4 plasterki szynki konserwowej

wykonanie:
Schab podzielić na 8 plasterków. Cienko rozbijać tłuczkiem. Przyprawić solą i pieprzem. Na 4 kotletach układamy plasterek szynki i sera i następnie przykryć pozostałymi kotletami. Panierujemy w mące, jajku i bułce tartej. Smażymy na rozgrzanym tłuszczu. Dekorujemy koreczkiem owocowym. Podajemy z ziemniakami lub frytkami i zestawem surówek.

Pierogi z mięsem i kapustą
składniki na 6 porcji
Ciasto:
1 kg mąki
2 jajka
100 g oleju
0,5 l ciepłej wody
Farsz:
1,5 kg mięsa gotowanego mieszanego z 1 kg ugotowanej kiszonej kapusty
200 g uduszonej cebuli

wykonanie:
Z podanych składników zagnieść ciasto. Składniki farszu skręcić przez maszynkę, doprawić solą
i pieprzem. Z wyrobionego ciasta wyciąć szklanką kółka, nałożyć farsz i lepić pierogi. Ugotować w osolonej wodzie. Polać przysmażonymi skwareczkami z cebulką.

Diablotki
składniki na 4 porcje
20 dkg mąki
10 dkg masła
1 jajo
2 łyżki śmietany
5 dkg utartego, ostrego sera
sól, pieprz, proszek do pieczenia, przyprawy ziołowe

wykonanie:
Przesianą mąkę przesiekać z masłem, dodać śmietanę, żółtka, szczyptę soli, pieprz i proszek. Szybko zagnieść ciasto, zawinąć w folię, wstawić na 1 godzinę do lodówki. Ciasto rozwałkować na grubość około 1 - 2 centymetrów, posmarować białkiem i posypać utartym serem, można oprószyć ziołowymi przyprawami. Pokroić w paski szerokie na 1 – 2 centymetry i długie na 10 centymetrów. Przygotować diablotki, ułożyć na blasze wysmarowanej tłuszczem, wstawić do nagrzanego piekarnika i zrumienić na żółty kolor. Podawać najlepiej bezpośrednio po upieczeniu jako dodatek do czystych zup, barszczu, bulionu, grzybowej, lub pomidorowej.

Placek po węgiersku
składniki na 2 porcje
0,5 kg mięsa wieprzowego kroimy w kostkę
1 cebula
ziele angielskie
listek laurowy
pieprz, vegeta

wykonanie:
Mięso wieprzowege kroimy w kostkę, dusimy, dodajemy cebulę, ziele angielskie, listek laurowy, pieprz, vegetę i dalej dusimy. Następnie zalewamy wywarem i gotujemy. Gdy mięso jest już miękkie, dodajemy koncentrat pomidorowy. Na koniec dodajemy zasmażkę i czosnek. Chwilę gotujemy. Obrane ziemniaki trzemy na drobnej tarce, dodajemy jajka, mąkę, sól i pieprz. Smażymy placki na rozgrzanym tłuszczu. Usmażony placek polewamy sosem gulaszowym, dekorujemy.

Ciasto drożdżowe z truskawkami
składniki:
Ciasto:
20 g świeżych drożdży
1 szklanka mleka
500 g mąki, 60 g masła, 40 g cukru
szczypta soli, tłuszcz do wysmarowania formy
Masa i dekoracja:
500 ml śmietany kremówki, 2 szklanki mleka, 2 torebki budyniu waniliowego, 150 g cukru, 2 łyżki cukru kryształu, 1,5 kg truskawek

wykonanie:
Drożdże rozpuścić w letnim mleku. Mąkę wymieszać z cukrem, masłem, solą, dodać rozpuszczone drożdże, wyrobić na jednolite ciasto. Odstawić w ciepłe miejsce na 20 minut do wyrośnięcia. Blachę wysmarować tłuszczem, ciasto rozwałkować na placek o grubości 2 centymetrów, ułożyć na blasze
i odstawić do wyrośnięcia. Przygotować masę: mleko połączyć ze śmietaną, odlać około 1 szklanki do rozpuszczenia budyniu i cukru. Resztę mieszanki zagotować, zdjąć z gazu, dodać dokładnie rozpuszczony budyń i zagotować ciągle mieszając. Masę budyniową nieco schłodzić wyłożyć na ciasto. Piec ciasto w temperaturze 200 stopni C około 30 minut. Truskawki umyć, dobrze osączyć
z szypułek, ułożyć na ciepłym cieście, posypać cukrem kryształem.